Referendum 2009; hoe gaan wij ons voorbereiden en waar gaan wij over stemmen?

Het Bestuurscollege heeft de samenleving toegezegd in het voorjaar van 2009 een consultatief c.q. raadplegend referendum te houden over de afspraken die tijdens de Ronde Tafel Conferentie van 15 december 2008 zijn gemaakt met betrekking tot de toekomstige staatkundige structuur voor Curacao. Er bestaat op dit moment geen wetgeving op Curacao die het houden van referenda regelt. Op 3 Oktober 2008 informeert het Bestuurscollege de Eilandsraad in haar aanbiedingsbrief van het concept van de Staatsregeling van Curacao dat een consultatief referendum altijd mogelijk is en niet geformaliseerd hoeft te worden. Hiermee kan de indruk worden gewekt dat er geen wetgeving noodzakelijk is voor het houden van een consultatief c.q. raadplegend referendum.
Er zijn echter tal van Nederlandse gemeenten die wel over wetgeving hiervoor beschikken. In deze wetgeving worden zaken geregeld zoals onder meer de vraagstelling, de organisatie en informatie, het hebben van een referendumcommissie en de uitslag.

De Nederlandse wetgeving bevat ook een definitie die doorgaans gehanteerd wordt voor het begrip referendum, namelijk een volkstemming waarbij de kiesgerechtigden zich uitspreken over een door de (Gemeente)Raad (in onze situatie te vergelijken met de Eilandsraad) te nemen besluit. Aan de kiesgerechtigden wordt de vraag gesteld of zij vóór dan wel tegen het voorgenomen raadsbesluit zijn. Indien een voorgenomen raadsbesluit uit meerder onderdelen bestaat, wordt een formulering gekozen die alle onderdelen bestrijkt. Het College (van Burgmeester en Wethouders), in onze situatie te vergelijken met het Bestuurscollege, zorgt voor een goede organisatie van en een zorgvuldige informatieverstrekking over het referendum. Bij deze informatie wordt naast aandacht voor de te volgen procedure ook aandacht geschonken aan de vraagstelling, zodat de kiezers die vraag vóór ze gaan stemmen al hebben kunnen lezen. Bij de informatieverstrekking zullen de kiezers ook geïnformeerd moeten worden over de argumenten om vóór dan wel tegen het voorgenomen raadsbesluit te stemmen.

De Nederlandse wetgeving regelt verder ook het instellen van een referendumcommissie waarvan de leden geen deel mogen uitmaken van en niet werkzaam mogen zijn bij de gemeente of onder verantwoordelijkheid van de gemeente waar het referendum gehouden wordt. In onze situatie is dat dus het Eilandgebied Curacao.
Doorgaans heeft de commissie als taak om toezicht te houden op het verloop van de referendumprocedure; gevraagd en ongevraagd te adviseren aan het College en/of aan de Raad over de toepassing van de verordening regelende het referendum; adviseren over de vraagstelling van het referendum en het houden van toezicht op de objectiviteit van de gemeentelijk voorlichting. Ook is de commissie belast met de afdoening van klachten over de gemeentelijke voorlichting. De (Gemeente)Raad benoemt de leden van de commissie gebaseerd op een aanbeveling van het College. Het is van belang dat de leden van de commissie deskundig zijn op de verschillende van belang zijnde gebieden. Er zijn gemeenten die stellen dat in ieder geval een communicatiedeskundige en een bestuursrecht of staatsrecht jurist lid dient te zijn van de commissie. Daarnaast is het van belang dat één lid van de commissie op de hoogte is c.q. ervaring heeft met een gemeentelijke organisatie. Er is dus sprake van een deskundigencommissie. De adviezen van de commissie kunnen alleen niet worden opgevolgd als daar zwaarwegende argumenten voor zijn. Die argumenten moeten dan goed gemotiveerd zijn. In 2005 heeft onze Eilandsraad, tegen het voorstel van de referendumcommissie in, besloten de volgorde van de opties te veranderen en optie A in te vullen met de optie waar de coalitie voorstander van was, namelijk een autonoom land binnen het Koninkrijk. De motivering van de argumenten hiervoor was niet erg helder.

Veder geeft de referendumwetgeving van verschillende Nederlandse gemeenten aan dat de uitslag van een referendum geldt als een uitspraak tot afwijzing van het voorgenomen raadsvoorstel, indien een meerderheid van de kiesgerechtigden zich tegen het voorgenomen raadsbesluit uitspreekt en deze meerderheid tenminste 30% omvat van degenene die gerechtigd waren aan het referendum deel te nemen. Dit houdt in dat als wij bijvoorbeeld uitgaan van het aantal kiesgerechtigden dat aan het referendum in 2005 heeft deelgenomen (114.500) een meerderheid met tenminste 34.350 kiesgerechtigden tegen het voorgenomen raadsbesluit zou moeten stemmen wil men van een afwijzing kunnen spreken. De (Gemeente)Raad kan bij een consultatief c.q. raadplegend referendum een meerderheidsbesluit van de kiesgerechtigden naast zich neerleggen en afwijkend beslissen. De argumenten hiervoor dienen uiteraard goed gemotiveerd te worden.

In de Memorie van Toelichting op het concept van de Staatsregeling die op 3 oktober 2008 door het Bestuurscollege aan de Eilandsraad werd aangeboden staat dat de Staatsregeling van Curacao zoveel mogelijk uitgaat van een constitutionele uniformiteit in het Koninkrijk. De Grondwet in Nederland en de Staatsregeling van Aruba hebben hiervoor model gestaan. Mogen wij er dan ook van uitgaan dat de referendumverordeningen zoals vele gemeenten in Nederland die kennen ook als model zullen staan voor de wijze waarop wij straks onze referendum 2009 gaan voorbereiden, er inhoud aan gaan geven en uitvoeren?


Etienne van der Horst
11 Januari 2009

www.nos-ke-sa.blogspot.com